TAHTA BALIĞI (Blicca bjoerkna)

• Marmara ve Trakya Bölgesi’nde ağır akışlı nehirlerin sıcak, sığ ve bitkisi bol bölümlerinde yaşar.
  
• Göllerde de yaşam gösterir. 
• Planktonlar, küçük canlılar ve bitkilerle beslenir. 
• Mayıs-temmuz arası üreme yapar. 
• Çok yavaş büyür. 3-5 yaşlarında 10-12, en çok 25-35 santimetre olabilir. 
• Eti çok kılçıklı ve lezzetsizdir. 
• Genelde ekon balıkların yetiştiriciliğinde yem olarak kullanılır.

TAŞALTI BALIĞI (Cottus gobio)

• Kuvvetli akan dere ve ırmakların berrak sularında, taşlar arasında yaşar. 
• Boyları ortalama 12-13 santimetre en çok 20 santimetre olur. 
• Su içindeki balık yavruları, bitkiler ve özellikle alabalık yumurtalarıyla beslenir. 
• Tatlı su levreği ve turna balığı için de kendisi yem olur. 
• Üreme devresi şubat mayıs arasıdır. 
• Eti gevrek ve lezzetlidir.

TAŞISIRAN BALlĞl (Cobitis taenia)

• Yavaş akıntılı nehirler veya göllerin, suyu berrak, kumlu zeminlerinde yaşar. 
• Çeşitli türleri vardır. 5-12 santimetre boyda olabilen taşısıran, gününü kumlu diplerde geçirip geceleri avlanır. 
• Küçük organizmalar ve hayvanlarla beslenir; bu arada avları ile beraber kumları da ağzına alarak çiğner. 
• Nisan-haziran arası ürer; yapışkan yumurtalarını taşlara, köklere, bitki saplarına bırakır. 
• Taşısıran balıkları, doğa dengesi yönü ile değerlidir.

TATLISU KAYABALIĞI (Proterorhmus mannoratus)

• Karadeniz’e akan akarsuların diplerinde fazlaca rastlanan, yaşamı diğer kaya balıklarıyla
• benzerlik gösteren, boyları en çok 11-12 santimetre olabilen bir balıktır.
  
• 2-3 yaşlarında olgunlaşan dişileri, topluca yumurta verir. 
• Erkekler de nöbet tutarak yumurtaları bekler. 
• Yumuşakçalar ve küçük karideslerle beslenir. 
• Tatlı sulara girişinde böcek larvaları da yer. 
• Doğa dengesi balığıdır. 
• Sportif veya ekonomik yönü olmayan bir türdür.

TATLISU KEFALI (Leuciscus cephalus) Chub

• Ülkemizin çeşitli bölgelerinde yaygın olan, hızlı akan dere veya nehirlerde, 7-10 yaşlarında 30-40 santimetre boy ve 600-1,000 gram ağırlığa erişen bir kefal türüdür.
  
• Yavru safhasında küçük kurtlar, karides ve böcek yavrularıyla beslenirken, büyüyünce ot da yer. 
• Yaşlandıkça yırtıcı olup kurbağa ve sıçrayarak su dışındaki kelebekleri de yiyebilir. 
• Nisan-haziran arası 45-50,000 yumurta dökerek ürer. 
• Etinin lezzetsiz ve değersiz oluşuna karşın avcılığı çok makbuldür.

TATLISU KOLYOZ BALIĞI (Chalcalbumııs chalcoides)

• Marmara, Kuzey Ege ve Karadeniz’in doğusundaki akarsu ve göllerin yüzeyinde yaşar.
  
• Zaman zaman da nehirlerin denizle karışımı acı su bölgelerine iner. 
• Böylece acı su-tatlı sular arasında göçler yapar. 
• 15-30 santimetre boyunda olabilir. 
• Planktonlar, sinek larvaları (sivrisinek) ve küçük canlılarla beslenir. 
• Mayıs-haziran arasında 15-25,000 yumurtasını taşlık, çakıllık dere kenarlarına bırakır.
  
• Yıllar öncesi “chalealbumus chalcoides İstanbulensis” türü Haliç’te Kağıthane Deresi’nde yaşardı. 
• Etinin lezzeti, bölgesel olan bir balıktır.

TATLISU LEVREĞÎ (Perca lluviatHîs) Perch

• Kuzey bölgelerimizdeki, akarsu ve göllerle, bunların denizle ilişkili acı su bölgelerinde yaşar. 
• Boyu 20-35 santimetre en çok 50 santimetre olabilir. 
• Fazla göç etmez. 
• Yumuşakçalar, küçük balıklar ve balık yumurtalarıyla beslenir. 
• 7-8°C. sularda mart-haziran arası üreme yapar. 
• Beyaz ve lezzetli etiyle taze olarak tüketildiği gibi olta avcıları içinde kıymetli bir balıktır.

TATLISU SARDALYASI (Clupeonella abrau muhusi)

• İlk kez Rusya’nın Abrau Gölü’nde bulunmuş; 1943’de de ülkemizde Ulubat (Apolyont) Gölü’nde rastlanmıştır.
  
• İznik Gölü’nde de yaşamaktadır. 
• Boyları 7-8, en çok 12 santimetre olan, sürü halinde dolaşan bir ringa/tirsi türüdür. Planktonlar, küçük su hayvanları ve omurgasızlarla beslenir. 
• 2-3 yaşlarında olgunlaşıp 10-14° C. sularda haziran-ekim aylarında yumurtalarını açık suya bırakarak ürer. 
• Eti, bölgesel olarak tüketilir. 
• Daha ziyade alabalık yetiştiriciliğinde yem balığı olarak değerlendirilir.

TEKIR (Mullus surmuletus)

• Karadeniz dışında diğer denizlerimizde yazın rastlanır. 
• Boyları 15-35, en çok 25 santimetre olabilir. 
• Kumluk, çamur veya taşlık kıyı kesimlerinin 3 metreden 100 metreye kadar derinlerinde gidip gelerek yaşar. 
• Diplerdeki kabuklular, böcekler ve diğer canlılarla beslenir. 
• Yaz aylarında üreyip yapışkan yumurtalarını 10-60 metre derinlere bırakır. 
• Etinin lezzeti, eski Roma çağlarından beri namlıdır.
  Bol avlanılan, ekonomik değeri yüksek bir balıktır.

TİRSİ (Alosa fallax)

• Boyları 30-33 santimetreye ulaşabilen tirsi, bir karadeniz balığıdır. İstanbul Boğazı ve Marmara’da az bulunur. 
• Kıyıya yakın yerlerde sürü ile yaşarlar. 
• Üreme mevsimleri ilkbahardır. 
• Yumurta bırakmak için acı su bölgelerine ve nehirlere girerler. 
• Sardalya ailesinden bir balık oları tirsi; taze, Tuz lama ve tütsülü olarak yenir. 
• Ekonomik değeri yüksektir.

TRAKONYA (Trachinus draco)

• Denizlerimizde yaşayan en zehirli balıklardandır. 
• Ortalama 17-18, en çok 35-40 santimetre boya erişir. 
• Hareketsiz bir balıktır. 
• Fakat deniz dibinde avlarına karşı çok süratlidir. 
• Zehirleri bir insanı sakat bırakabilir. 
• Bu nedenle dikkat edilmelidir. 
• Denizden çıktıktan, hatta öldükten sonra dahi zehirliliği devam eder. 
• Özel olarak avcılığı yapılmaz. 
• Aynı zamanda çarpan balığı olarak adlandırılan trakonya, küçük balık ve kabuklularla beslenir. 
• Kış aylarında derinlere çekilir. 
• Eti lezzetli olmakla beraber az avlandığından ekonomik değeri yoktur.

TRAKYA LEVREĞÎ (Gymnocephalus cemua)

• Trakya’nın Karadeniz sahillerine dökülen ağır akışlı nehirlerle, bunların deniz
• bağlantılı acı su bölgelerinin kumlu zeminlerinde sürü ile yaşar.
  
• Boyları 18-35 santimetre olur. 
• Kurtlar, balık yumurtaları, küçük kabuklular ve sinek larvalarıyla beslenir. 
• Oburluğu diğer değerli balıkların besinleriyle yumurta ve larvaları için zarar vericidir. Üremelerini nisan-mayıs arasında yapar. 
• Eti lezzetlidir. 
• Bol avlanılması doğa için yararlı olur.

• Mercan ailesinden ve fangri ile aynı türdendir. 
• Ege’nin ünlü balığıdır. 
• Sıcak ve ılık denizlerin 20-25 metre derinlerinde yosun ve bitki örtülü kumluk veya taşlıklarda tek başına yaşar. 
• Boyu 30-50, en çok 75 santimetre olur. 
• Kış aylarında 150 metre derinlere iner. 
• Kuvvetli çenesi ve dişleriyle her türlü kabukluyu kırıp yiyebilir. 
• Aynca dip hayvanları ve balıklar da besinine ek olur. 
• Hem erkek, hem de dişi karakteri gösterir. 
• Yaz aylarında üreme yapar. 
• Eti beyaz ve lezzetlidir. 
• Geçmişte aşırı avlanılması, neslini çok azaltmıştır.

TURNA BALIĞI (Esox lucius) Pike

• Karadeniz’e akan nehirlerin berrak ve bol bitkili sularında ve çeşitli göllerimizde yaşar. 
• Tatlı su balıklarının en hareketlisi ve en yırtıcısıdır. 
• Tüm balıklara, hatta yaban ördeklerine saldırır. 
• Kendi yavrularını da yediği olur. 
• Yaşam şartları elverirse 20-25 yıl yaşar. 
• Erkekleri en çok 100, dişileri ise 150 santimetreye kadar büyür. 
• 2-3 yaşından itibaren ilkbahar aylarında yaklaşık 200,000 yumurta vererek üremeye başlar. 
• Genç ve küçüklerinin (1-3 kilogram ) eti lezzetlidir.
  
• Spor avcılığının en namlı balıklarındandır.

UÇAN BALIK (Exocoetus vofitans)

• Güney Ege ve Akdeniz’de dibe inmeden deniz yüzeyinde yaşar. 
• Planktonlar, omurgasızlar ve yavru balıklarla beslenir. 
• Gümüş ve kefala benzer. 
• Boyu 20-30 santimetre olabilir. 
• Bazen büyük balıklardan kurtulmak, bazen de saatte 80 km.’yi bulan yüzme hızı gereği, su yüzeyinden 25-50 santimetre yükselip büyük kanatlarıyla 2-13 saniye ve 50-250 m.’lik planör uçuşları yapar. 
• Baharla yaz arasında, deniz ortasında, yumurtalarını yosun, ağaç dalı gibi herhangi birşeye yapıştırarak ürer. 
• Eti lezzetlidir. 
• Bölgesel değerlenir.

USKUMRU (Scomber scombrus) Mackerel

• Genelde 25-35 santimetre olan, 40 santimetreye kadar büyüyebilen, sürüler halinde yaşayan Marmara’nın yerli balığıdır. 
• Geçmişte Karadeniz ve Ege arasında büyük göçler yapan, eti çok lezzetli olan ve bol avlanılan uskumru, şimdilerde ekolojik nedenlerle seyrek rastlanan, adeta tükenmiş bir balıktır. 
• Normalde, 2-3 yaşırıda olgunlaşan dişileri, 350-400,000 yumurtasını denize bırakır. 
• Üreme devresi şubat-nisan arasıdır. 
• Planktonlar, hamsi, çaça gibi küçük balıklar ve yavrular besinidir. 
• 8-10 yıl yaşar. 
• Torik ve kofana baş düşmanıdır. 
• Az yağlı ve kurutulmuşuna çiroz denır. 
• Yaşam ortamı tekrar varolduğunda ekonomik değeri en yüksek balıklardan biridir. 
• Atlarıtik’te yaşayan lezzetsiz bir türü daha vardır.

ÜZGÜN (Callionymus lyra)

• Renklerinin güzelliğinden ötürü mine balığı adıyla da tanınır. 
• Boyları 25 santimetre kadar olabilen bu balık; karides, yengeç, deniz kestanesi, deniz yıldızı, omurgasızlar ve yosunlar gibi çeşitli besinlerle yaşar. 
• Sığ sulardan 300-350 metre derinliklere inebilir. 
• Denizlerimizde yaygın olarak bulunur. 
• Etinin kıymetli olmayışı, dikenlerinin az da olsa zehirli oluşu ile herhangi bir ekonomik yönü yoktur.

VATOZ (Raja clavata)

• Köpekbalığı ailesindendir.
  
• Bütün dünya denizlerinde çok çeşitli türleri yaşar. 
• 1 m.’yi aşan boy ve 40-50 kilogram ağırlıkta olanlarına rastlanır. 
• Uzun geziler yapmadan 15-20 metreden 100-150 metreye varan derinlerde kumlara gömülü yatarak av bekler. 
• Kabuklular ve küçük balıklarla beslenir. 
• Bahar ve yaz aylarında sahillere yaklaşarak üreme yapar. 
• Dişileri, 10-30 yumurta verir. 
• Eti lezzetlidir. 
• Fakat az tutulur. 
• Karaciğerinden A vitamini ve yağ üretilir.
  Ekonomik değeri vardır.

YAYIN (Silunıs glarıis) Catfish

• Akarsu ve göllerde yaşayan balıkların en büyüğüdür ve aynı zamanda en uzun yaşayanıdır.
• Ortalama 1-2 m’den 3 metreye kadar boy ve 150 kilogram ağırlığa erişebilir.
  
• 35-40 yıldan 100 yıla kadar da yaşayabilir. 
• Yavaş akan nehirlerde, göllerde, dipte hareketsiz yatarak yaşar. 
• Etobur bir balıktır. 
• Sualtındaki bütün hayvanları yiyebilir. 
• Mayıs-haziran arasında gece sessizliğinde yumurta dökerler. 
• Dişileri ağırlığına oranla kilogram başına 7,000-25,000 yumurta döker. 
• Tatlı su balıkları içinde eti en lezzetli balıklardan biridir. 
• Ekonomik değeri çok yüksektir.

YAZILI HANİ (Serranus scriba)

• Uzunluğu en çok 25 santimetre olabilen yazılı hani, kendi türünün tipik bir örneğidir. 
• Belli bölgelerde yalnız yaşar. 
• Levrek balığı ailesindendir. 
• Kendinden küçük balıklar, karides gibi kabuklularla beslenir. 
• Yaklaşık 30 metre derinlerde, belirli bölgelerde yanlız yaşar. 
• Baş kısmındaki çeşitli renk ve süslemelerden “yazılı” ismini alır. 
• Üremeleri mayıs-haziran arasında olup cins ve türlerine göre 18-900 bin yumurta döker.

YILAN BALIĞI (Anguilla anguilla) Aal

• Erkekleri 30-50 santimetre, dişileri 45-100 santimetre olabilen; hem tatlı, hem de Tuz lu sularda yayılış gösteren bir balıktır. 
• Doğumu ve 3 yıllık gelişmesinden sonra tatlı sulara girer. 
• 8-20 yıl buralarda kaldıktan sonra tekrar üremek için Atlas Okyanusu’nda Sargossa Denizi’ne yönelirler. 
• Burada 7-10° C. sularda yaklaşık 1,000-3,000 metre derinlerde milyonlarca yumurta dökerler. 
• Dönüşü başarabilen yavrular, tekrar acı su bölgelerine gelirler. 
• Yırtıcı ve obur bir canlıdır.
  
• Yumuşakça, kabuklular ve balıklarla beslenir. 
• Etinin lezzeti yanında yetiştirmeye uygunluğu ile ekonomik değeri çok yüksektir.

ZARGANA (Belone belone)

• 60-70 santimetre bazen de 1 metre uzunluğu varan zargana, ortalama 18 yıl yaşar. 
• Hamsi, çaça, çamuka ve kıraça gibi küçük balıklarla besinlenir. 
• Ilıman denizlerimizin yerli balıklarındandır. 
• Kılıç balığı başlıca düşmanıdır. 
• Yapısıyla gayet çevik ve süratli bir balıktır. 
• Kendini korumak için su yüzeyine sıçrayarak da yüzebilir.
  
• Eti yönünden değerlidir. 
• İlkbahardan sonbahara kadar üreme sürecinde 30-50 bin yumurta verir.

ZURNA BALIĞI (Scomberesox saurus)

• Uskumru turnası da denir.
  
• Ilık ve sıcak denizlerin üst düzeylerinde ve sahillerden uzakta yaşar. 
• Uzunlukları ortalama 50 santimetredir. 
• 20-30’lu gruplar halinde gezerler. 
• Bilhassa Ege ve Akdeniz’de rastlanır. 
• Etçil bir balıktır ve sürü halindeki küçük balıklarla beslenir. 
• Etleri beyaz ve lezzetli olmakla beraber, kütle avcılığı yapılamadığı için ekonomik değeri önemsizdir. 
• Erken ilkbahardan yaza kadar her seferinde 1,000-1,500 olmak üzere 7-8 defa yumurta verirler.
  

Paylaş

Türk Mutfağı Pratik Bilgiler Balık çeşitleri-t-u-v-y-z Tarifi